Çocuğun üstün yararı ilkesini gözeten Çocuk Koruma Kanunu, çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamların veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet halinde izlenecek usulü ve yaptırımı hüküm altına almaktadır. Bu kapsamda Kanun; çocuğun teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamların ve tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet niteliğindeki farklı durumları düzenlemektedir.

Bu durumlardan biri, çocuk teslimine dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin teslim emrine aykırı hareket etmek veya emrin gereğinin yerine getirilmesini engellemektir.

Çocuk Kanunu’nun 41/F-1 Maddesi uyarınca; Çocuk teslimine dair ilam veya tedbir kararlarının yerine getirilmesine ilişkin teslim emrine aykırı hareket edenler ile emrin gereğinin yerine getirilmesini engelleyenler, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır.

Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamın veya tedbir kararının yükümlüsü bu kararın gereğini rızaen yerine getirmediği takdirde Kanun’un 41/B ve 41/C maddeleri uyarınca hak sahibi, ilam veya tedbir kararının yerine getirilmesi için müdürlüğe[1] başvurabilir. Talebi alan müdürlük, her türlü iletişim vasıtasını kullanarak yükümlüyle irtibata geçer ve müdürlük tarafından belirlenen gün ve saatte hak sahibine teslim edilmek üzere çocuğun belirlenen yere getirilmesini derhâl bildirir; bu bildirimin yapıldığını veya yükümlüyle irtibat kurulamadığını tutanağa bağlar. Yükümlüyle irtibat kurulamaz veya yükümlü çocuğu getirmeyeceğini beyan ederse yahut yükümlü çocuğu belirlenen yere getirmezse müdürlük, derhâl yükümlüye, çocuğun teslimine veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair bir teslim emri gönderir.

Teslim emrinde ilam veya tedbir kararında belirtilen gün ve saatte, gün ve saatin belirtilmemesi hâlinde müdürlük tarafından belirlenen gün ve saatte çocuğu emirde belirtilen yere getirmek zorunda olduğu, çocuğu emirde belirtilen yere getirmesine engel teşkil edecek derecede haklı bir mazereti varsa teslim gününden önce müdürlüğe bildirimde bulunarak çocuğun müdürlükçe alınmasını talep etmesi gerektiği, emrin gereğinin yerine getirilmemesi hâlinde disiplin hapsiyle cezalandırılacağı hususlarına açıkça yer verilmesi zorunludur. Aksi halde disiplin hapsi yaptırımının uygulanması mümkün olmayacaktır.

Teslim emrine aykırı hareket edenler veya emrin gereğinin yerine getirilmesini engelleyenler 1 ay içinde şikayetçi olunması kaydıyla 3 aya kadar disiplin hapsiyle cezalandırılır.

Durumlardan bir diğeri, kişisel ilişki kurulması sebebiyle çocuk kendisine teslim edilen hak sahibinin sürenin sonunda çocuğu belirlenen yere getirmemesidir. Kanun’un 41/F-3 Maddesi uyarınca; Kişisel ilişki kurulması için kendisine çocuk teslim edilen hak sahibi, ilam veya tedbir kararında belirtilen sürenin bitiminde çocuğu belirlenen yere getirmezse, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır.

Yukarıda bahsedildiği üzere, ilamın veya tedbir kararının yerine getirilmesinin müdürlük tarafından sağlandığı durumlarda, müdürlüğün belirlediği yere getirilen çocuk hak sahibine teslim edilir. Hak sahibine; ilam veya tedbir kararında belirtilen sürenin bitiminde çocuğu, belirlenen yere getirmek zorunda olduğu, çocuğu getirmez veya kendisinden kaynaklanmayan makul sebepler hariç olmak üzere geç getirirse disiplin hapsiyle cezalandırılacağı, hakkında suç duyurusunda bulunulacağı hususu tutanağa bağlanarak tebliğ edilir. Çocuk, belirlenen yere getirilmezse hak sahibi hakkında müdürlük tarafından suç duyurusunda bulunulur ve müteakip süreç hakkında yükümlü bilgilendirilir.

Çocukla kişisel ilişki kurulmasına karar verilen hak sahibi, çocuğu sürenin sonunda çocuğu belirlenen yere getirmezse, bir ay içinde yapılacak şikâyet üzerine, fiil suç teşkil etse dahi, üç aya kadar disiplin hapsi ile cezalandırılır.

Belirtmek gerekir ki, Kanun’da ön görülen tüm durumlar bakımından ortak olan husus uygulanacak yaptırımın aynı olmasıdır. Kanun uyarınca çocuğun teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ilamların ve tedbir kararlarının yerine getirilmesine muhalefet halinde uygulanacak yaptırım disiplin hapsidir.

 Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca disiplin hapsi, kısmî bir düzeni korumak amacıyla yaptırım altına alınmış olan fiil dolayısıyla verilen, seçenek yaptırımlara çevrilemeyen, ön ödeme uygulanamayan, tekerrüre esas olmayan, şartla salıverilme hükümleri uygulanamayan, ertelenemeyen ve adlî sicil kayıtlarına geçirilmeyen hapsi ifade etmektedir.[2]

Üzerinde durulması gereken bir diğer husus; şikâyetin yapılacağı ve disiplin hapsine karar verecek merciin belirlenmesidir. Kanun’a göre şikâyete bakacak görevli ve yetkili mahkeme, işlemi yapan müdürlüğün bulunduğu yer aile mahkemesidir. İşlemi yapan müdürlük ise çocuğun yerleşim yeri mahkemesidir. Dolayısıyla çocuğun teslimine veya çocukla kişisel ilişki kurulmasına dair ilamların yerine getirilmesine muhalefet halinde şikâyete bakacak görevli ve yetkili mahkeme çocuğun yerleşim yeri aile mahkemesidir. Belirtmek gerekir ki Kanun’da şikâyetin savcılıklara yapılabilmesine imkân tanıyan açık bir düzenleme mevcut değildir. Ancak şikâyetin hak düşürücü süreye tabi olduğunu göz önüne aldığımızda hak arama hürriyetinin bir gereği olarak savcılıklara yapılmış şikayetlerin de hukuken etkili sonuç doğuracağı görüşündeyiz. Böyle bir durumda ilgili savcılığın şikâyeti görevli aile mahkemesine bildirmesi yeterli olacaktır.

Aile mahkemesi şikâyet olunanın teslim emrine aykırı hareket ettiğini veya emrin gereğinin yerine getirilmesini engellediğini yahut sürenin bitiminde çocuğu belirlenen yere getirmediğini tespit ederse disiplin hapsi ile cezalandırılmasına, aksi takdirde şikâyetin reddine karar verir. Disiplin hapsi ile cezalandırmaya ilişkin kararlar, kesinleşmesini müteakip Cumhuriyet başsavcılığı tarafından infaz edilir. Bu kararlar kesinleştiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra yerine getirilemez. Ayrıca şikâyetten vazgeçilmesi hâlinde veya çocuğun velayet hakkı sahibine teslim edilmesi durumunda dava ve bütün sonuçlarıyla beraber ceza düşer.

Aile mahkemesinin şikâyet üzerine verdiği söz konusu disiplin hapsi kararına karşı, tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde kararı veren aile mahkemesine itiraz edilebilir.

KAYNAKÇA

Selçuk, S. (2024). Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlâm ve Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmesine Muhalefet. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 73(1), 309-354.

Çocuk Koruma Kanunu ve İlgili Mevzuat

[1] Müdürlük: Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü (Madde 41/A-1)

[2] Selçuk, S. (2024). Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlâm ve Tedbir Kararlarının Yerine Getirilmesine Muhalefet. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 73(1), 309-354.